Bu yazımızın başlığını bir önceki yazımızda belirlemiştik. GÜÇLENDİR – ME
Yalıtım uygulamalarını anlatmaya başlarken sıralamayı biraz değiştirip bu konuyu güncel sebeplerden doyalı öne aldık.
Bir yerin imarı, bakanlığın ve belediyelerin yaptığı imar çalışmaları sonucu belirlenmektedir. Bu çalışmaların önemini ve ne kadar değerli olduğunu, sıfır hata ile yapılması gerektiğini ve bu çalışmalarda ki hataların (istenmeyerek dahi olsa) ne kadar acı sonuçlar oluşturabileceğini tecrübe etmiş bulunmaktayız. Bir iş, bir oluş veya bir fiil gerçekleştirirken yapabileceğimizin en iyisini ortaya çırakmamız lazım gelir. Eğer bazı noktaları gözden kaçırırsak ve bazı noktaları da pass geçersek ( bir takım menfaatler uğruna ) o işi, fiili, uygulamayı veya güçlendirmeyi yapmamalıyız. Bu duruma bir misal vererek devam edelim.
“ Mimar Sinan’ın eseri olan Şehzadebaşı Cami’nin 1990’lı yıllarda devam eden restorasyonunu yapan firma yetkililerinden bir inşaat mühendisi, restorasyon sırasında yaşadıkları bir olayı şöyle anlatıyor:
“Cami bahçesini çevreleyen havale duvarında bulunan kapıların üzerindeki kemerleri oluşturan taşlarda yer yer çürümeler vardı. Restorasyon programında bu kemerlerin yenilenmesi de yer alıyordu. Biz inşaat fakültesinde teorik olarak kemerlerin nasıl inşaat edildiğini öğrenmiştik fakat taş kemer inşası ile ilgili pratiğimiz yoktu. Kalıbı yaptık. Sökmeye kemerin kilit taşından başladık. Taşı yerinden çıkardığımızda hayretle iki taşın birleşme noktasında olan silindirik bir boşluğa yerleştirilmiş bir cam şişeye rastladık.
Şişenin içinde dürülmüş beyaz bir kâğıt vardı. Şişeyi açıp kâğıda baktık. Osmanlıca bir şeyler yazıyordu. Hemen bir uzman bulup okuttuk. Bu bir mektup idi ve Mimar Sinan tarafından yazılmıştı. Şunları söylüyordu:
“Bu kemeri oluşturan taşların ömrü yaklaşık 400 senedir. Bu müddet zarfında bu taşlar çürümüş olacağından siz bu kemeri yenilemek isteyeceksiniz. Büyük bir ihtimalle yapı teknikleri de değişeceğinden bu kemeri nasıl yeniden inşa edeceğinizi bilemeyeceksiniz. İşte bu mektubu ben size, bu kemeri tekrar nasıl inşa edeceğinizi anlatmak için yazıyorum.” Koca Sinan mektubunda böyle başladıktan sonra o kemeri inşa ettikleri taşları Anadolu´nun neresinden getirttiklerini söyleyerek izahlarına devam ediyor ve ayrıntılı bir biçimde kemerin inşasını anlatıyordu.
Bu mektup bir inşanın, yaptığı işin kalıcı olması için gösterebileceği çabanın insanüstü bir örneğidir. Bu mektubun ihtişamı, modern çağın insanlarının bile zorlanacağı taşın ömrünü bilmesi, yapı tekniğinin değişeceğini bilmesi, 400 sene dayanacak kâğıt ve mürekkep kullanması gibi yüksek bilgi seviyesinden gelmektedir. Şüphesiz bu yüksek bilgiler de o koca mimarin erişilmez özelliklerindendir. Ancak erişilmesi gerçekten zor olan bu bilgilerden çok daha muhteşem olan 400 sene sonraya çözüm üreten sorumluluk duygusudur.” 1
Böyle bir ecdadın torunları olarak attığımız her adıma dikkat etmeliyiz. . .
Gelelim konumuza Güçlendirme :
Bir yapının yapım tekniğine uygun olarak yapılan; o binanın standartlarını yükselten, kapasitesini, dayanıklılığını, ömrünü, kullanım süresini artıran, binanın belirli bir güvenlik düzeyinin üstüne çıkartılması için yapılan uygulamalara güçlendirme denir.
Güçlendirme işlemi hasar görmüş bir yapı için gerçekleştirilebilirken, yeni yapılmış ve hiç hasar almamış bir yapı için de gerçekleştirilebilir. Bir yapının vasfının değiştirilmesi iş yükünün artması vb. sebeplerle güçlendirme yapılabilir. Yeni yapılarda ve eski, tarihi yapılarda da güçlendirme uygulamaları yapılmaktadır. Güçlendirme işlemi hem proje/tasarım aşamasında hem de uygulama aşamasında alanında uzman kişiler tarafından takip edilip onaylanmalıdır.
Günümüzde yapılan binalar kullanım amaçlarına göre sınıflara ve standartlara ayrılmaktadır. Yapılan binaların belirli bir süre hizmet vermesi bu standartlardan görülmektedir.
Güçlendirme tasarımında çalışacak mühendislerin yapı dinamiği, depreme dayanıklı yapı tasarımı ve deprem yönetmeliği esaslarını kavramaları gerekmektedir. Doğru şekilde yapılan güçlendirmeler hem zaman hem de ekonomik olarak fayda sağlamakla kalmaz aynı zamanda daha az çevre kirliliği, daha az gürültüye sebep olur. Buna ek olarak, işlemeye devam etmekte olan tesisler için operasyonel faaliyetlerin uzun süreli durmasının da önüne geçilmiş olur.
Deprem hasarında dolayı yapılacak olan güçlendirme işlerinde zemin etüdü proje tasarım işlerinin sağlıklı yapılması gerekmektedir. Afetler, hatalı uygulamalar, dış etkenler, üçüncü şahısların kontrolsüz müdahaleleri, çevresel etkiler, patlamalar vb. gibi etkilerden dolayı bir yapının bozulmuş ya da hasar görmüş elemanlarını eski durumuna getirme durumu onarım olarak adlandırılır. Yani yapının taşıma kapasitesini artırmadan, yapıdaki hasarın tamir edilerek ilk durumuna getirilmesidir. Güçlendirme ise yapı performansını hedef aldığı için yapının taşıyıcı sistemini güçlü hale getirmeyi amaçlamaktadır. Bir yapının talep edilen güvenlik seviyesine taşınması hedefiyle yapılan yapısal müdahalelerin hepsine verilen isimdir ve hasar gören binalarda yapılabileceği gibi, hasarsız yapılarda da yapılabilir. Güçlendirme yönteminde, mevcut yapıdan alınan numunelerin sonuçlarına göre bilgisayar ortamında oluşturulan yapı modelleri kullanılarak performans seviyelerinin güncel yönetmeliklerdeki gereksinimleri karşılayabilmesi amacıyla yapıların bir bütün olarak iyileştirilmesi gerekir.
Güçlendirme Yöntemleri Nelerdir?
Ülkemizde üç farklı malzeme kullanılmaktadır.
Betonarme manto güçlendirme
Çelik güçlendirme
FRP lifli polimer güçlendirme sistemleri
Daha da çeşitlendirecek olursak;
Betonarme Kolon ve Kiriş Mantolama, Betonarme Perde veya Çerçeve Eklenmesi, Çelik Çaprazlar ile Güçlendirme, Lifli Polimerler ile Güçlendirme, Ard Germeli Lifli Polimerler ile Güçlendirme, Çelik Çaprazlar ve Plakalar ile Güçlendirme, Yığma Duvarların Betonarme Mantolanması, Yığma Duvarların Tekstil Donatılı Harçlarla Takviyesi, Sismik İzolatör ile Güçlendirme, Sismik Sönümleyici ile Güçlendirme, Yığma Duvarların Lifli Polimerler ile Güçlendirilmesi gibi farklı yöntemlerle de yapılabilmektedir. Ülkemizde betonarme yapı güçlendirmelerinde ağırlıklı olarak çelik, beton ve lifli polimer olmak üzere üç farklı malzeme kullanılmaktadır. Bu üç malzemenin de kendi içinde avantajları ve dezavantajları bulunmaktadır. Güçlendirme projesine uygun olarak en avantajlı güçlendirme malzemesi ve güçlendirme yöntemi projelendirme esnasında seçilmektedir.