Mardin semalarından eksik olmayan güvercinler, sahipleri için bir tutku. Öyle ki Veysi Toparlı, güvercinleri için dört tarihî ev kiralamış. Nazar değmesin diye ailesini bile sokmadığı bu evlere ilk kez bizi aldı ve güvercinlere dair şaşırtıcı bilgiler verdi.
ŞEHMUS EDİS (MARDİN HABER)
Mardinli Veysi Toparlı, 400 çift güvercini için trilyonluk dört tarihî evini güvercinlere konak yaptı. Mardin Güvercinleri Koruma Derneği Başkanı ve muhtar da olan Toparlı, 58 yıldır güvercin besliyor. Güvercinler yılda üç ton buğday, bir ton darı ve bir ton karışık yem tüketiyor. Toparlı’nın güvercinlere dört ayrı ev kiralamasının sebebi farklı ırkları ayrı yerlerde beslemek istemesi. Güvercinlerine yemleri, bakımları ve ev kiralarıyla yılda yaklaşık 25 bin liralık harcama yapıyor.
Bu kadar masraf yaptığı güvercinlerin değeri epey yüksek. Dolayısıyla hırsızlardan koruması gerekiyor. Bu sebeple güvercin beslediği konakların yerini sır gibi saklıyor Toparlı. Bahçede yetiştirdiği güvercinleri korumak içinse evinin etrafını tel örgülerle çevirmiş. Bahçede aynı zamanda Sivas’tan getirdiği kangal cinsi köpeği de var. Bununla yetinmeyen Toparlı, şimdi de kamera sistemi kurdu.
Şu anda 200 çift damızlık güvercin olmak üzere 400’e yakın güvercin besleyen Toparlı, bu güvercinleri nazar değmesin diye abisine dahi göstermiyor. Güvercin kümeslerini ilk defa bize açtığını söyleyen Toparlı, “Güvercinlere nazar değmesin diye kümeslerini sır gibi saklıyorum. Oturduğum dört katlı apartmanın üç katını güvercinlere ayırdım. Bu evlere çocuklarımı bile oturtmadım. Güvercinlere gözüm gibi bakıyorum. Çünkü ırkını korumak çok önemli. 150 yıllık taklacı güvercinleri ırkı hiç bozulmadan korunuyor” dedi.
5 EVİN 2’Sİ BESLİYOR
Güvercinsiz bir Mardin düşünemediğini anlatan Toparlı, “Bugün Mardin’de köklü ailelerin hepsi güvercin besliyor. Abdulkadir Paşa ailesi, Milli ailesi, Şahtanarlar, Munganlar, Ensariler, aşiretler, Hıristiyan aileler Mardin güvercini besliyor. Mardin’de tarihî evlerin damında mutlaka bir güvercin kümesi vardır. Bu şehirde güvercin beslemek bir sevdadır. Eşimle birlikte caddede gezerken bile gözüm havada güvercin arıyor” dedi.
Mardin’de yaklaşık 30 bine yakın insanın güvercin beslediğini söyleyen Toparlı, “Stresin tek ilacı güvercin. Şehir merkezinde yaşayanlar kuş hastasıdır. Yazın ikindi vaktinde damlarda güvercin uçuruluyor. Her damın ayrı güvercini var” açıklamasını yaptı.
200 BİN LİRAYA KADAR ÇIKIYOR
Toparlı’ya göre güvercinleri paha biçilmez değere sahip: “Şu anda Mardin güvercinleri arasında en pahalı kuş, oyun kuşu olan taklacı güvercindir. Bu güvercinlerin bir çift yumurtası 10 bin liradan başlıyor. Bugün 100 liralık güvercin de var, 200 bin liralık güvercin de… Ama en makbulü taklacı güvercinler, 200 bin liraya kadar alıcı buluyor. Mardin’de en kaliteli güvercin ırkları bende bulunuyor. Ancak güvercin hastası olduğum için kesinlikle satmam. Satılık kuşum da yok. ”
Toparlı, güvercin beslemeye altı yaşında babası sayesinde başlamış. Babası da 105 yaşına kadar güvercin beslemiş. “Beni gördüğünde hatırımı sormaz, güvercinlerin durumunu sorardı.” diyor. Fakat kendisi, çocuklarını güvercin sevdasından uzak tutmaya çalışmış.
Güvercin sevdalısı Veysi Toparlı, Mardin’e has 30 çeşit güvercin ırkı bulunduğunu söyledi. Yeni neslin güvercin ırklarını ve ailelerini pek bilmediğini düşünen Toparlı, Mardin’e has taklacı güvercinlerin adlarını şöyle sıralıadı: “Yusufi, ezrek, mavsali, asfar, fizzi (gümüş), bedinceni, ezrekbiberli, yusufibiberli, paçalı, güllütepeli, miski, ahmar. Toparlı, 15 çeşit de taklacı güvercin olduğunu söylüyor. Öyle güvercinler varmış ki soy ağacı 150 yıl öncesine kadar biliniyormuş. Taklacı güvercin olan ezrek ve mavsalinin özelliği gökyüzüne yükseldiği zaman 50–60 takla atabilmeleri ve 5-6 saat havada kalabilmeleri. Taklacı güvercinleri yıpranmasın diye yumurtalarını posta güvercinlerinin altına bırakıyorlar. Çünkü posta güvercinleri onlara çok iyi üvey annelik yapıyormuş.“
GÜVERCİNLERİN MESSİ VE RONALDO’SU
Mardin’e insanlar sadece tarihî ve kültürel dokusunu görmek için gelmiyor. Dünyanın dört bir tarafından güvercin meraklılarının da uğrak yeri bu şehir. Amerika, Çin, Dubai ve birçok Arap ülkesinden güvercin sevdalısı, yolunu Mardin’e düşürüyor. Veysi Toparlı, “Geçtiğimiz günlerde Çin’den gelen bir meraklı, Mardin’den yüksek fiyatla güvercin aldı. Bende Messi ve Ronaldo gibi güvercinler vardır. Değer biçilmez” dedi.
Veysi Toparlı nasıl, Amasya’nın elması, Afyon’un kaymağı, Sivas’ın kangalı, Antep’in baklavası, Malatya’nın kayısısı tescil edilmişse Mardin’in semalarını süsleyen ve adeta kanat çıpran bir hazine konumunda olan güvercinler için tescil başvurusu yapıldığını anlattı.
Babası 103 yaşında rahmetli olan Veysi Toparlı, vefat edinceye kadar güvercin peşinde koşan babasından el aldı.
Mardin semalarından eksik olmayan güvercinler, sahipleri için de adeta bir tutkuya dönüşmüş. Bu tutkuya kapılan ve sermayesinin yarısını güvercinlere harcayan Veysi Toparlı, Mardin’e özgü güvercinlerin tescili için başvuruda bulunduklarını belirterek “Patent almak için Türk Patent Enstitüsüne başvurumuzu yaptık. Sivas’ın Kangal köpeğine patent veriliyorsa Mardin’in güvercinlerine neden verilmesin? Mardin’in güvercinleri tescili hak ediyor” dedi.
20 YIL GEÇSE GÜVERCİNİMİ TANIRIM
Bütün güvercinlerine isim vermiş ve hepsini tek tek tanıyor Toparlı. Öyle ki, onları uçmaya saldığı zaman gökyüzünde kanat çırpan onlarcasının arasından kendi güvercinlerini ayırt edebiliyor. Hatta, bu mümkün müdür bilmiyoruz ama, herhangi bir güvercini kaybolsa onu 20 yıl sonra tesadüfen gördüğünde bile tanıyacağını söylüyor.
Mardin semalarının güvercinlerden sonra ikinci önemli rengini oluşturan atmacalar ise Toparlı’nın en büyük kâbusu. Çünkü besili ve sağlıklı güvercinler, Mardin kalesi üzerinde süzülen atmacalar için eşsiz bir ziyafet anlamına geliyor. Atmacalar güvercinlere dadandığı zaman tek kayıp, onlara yem olan güvercinler olmuyormuş. Güvercinlerin biri-ikisi yem olurken diğerleri de korkarak Mardin semalarından uzaklaşıyor ve geri gelmiyormuş. 2009 yılında bir kere Suriye’ye gitmiş ve 3 bin 500 Euro’ya özel tür bir yavru güvercin almış. Bir süre ona çevreyi tanıttıktan ve eğittikten sonra diğer güvercinleriyle birlikte uçurmuş. Ancak atmaca saldırısı sonucu malum güvercin Suriye’ye kendi sürüsüne geri kaçmış. Bunun üzerine Toparlı tekrar Suriye’ye, kuşu aldığı sürü sahibine gitmiş ve o güvercini geri getirebilmek için 700 Euro daha ödemek zorunda kalmış.