Bilindiği üzere, ulusal bayram ve genel tatil günleri İş Kanunu ile değil 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun ile belirlenmiştir. Buna göre Cumhuriyet’in ilan edildiği 29 Ekim günü Ulusal Bayram günüdür. Diğer resmi ve dini bayram günleri ise genel tatil günleridir. 2429 sayılı Kanuna göre ulusal bayram ve genel tatil günleri bir takvim yılında toplam 15,5 gündür. Bunlar;
1-Ulusal Bayram Günü: 29 Ekim günü Ulusal Bayram günüdür. 28 Ekim günü saat 13:00’de başlar ve toplam 1.5 gündür.
2-Genel Tatil Günleri:
1 Ocak: Yılbaşı (1 gün)
23 Nisan: Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı (1 gün)
1 Mayıs: Emek ve Dayanışma Günü (1 gün)
19 Mayıs: Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı (1 gün)
15 Temmuz: Demokrasi ve Millî Birlik Günü (1 gün)
30 Ağustos: Zafer Bayramı (1 gün)
Ramazan Bayramı: Arife günü saat 13:00 da başlar (3,5 gün)
Kurban Bayramı: Arife günü saat 13:00 da başlar (4,5 gün)
İşçiler 29 Ekim Ulusal Bayram Gününde Çalıştırılabilir Mi?
2429 sayılı Kanuna göre, kural olarak 29 Ekim günü özel işyerlerinin de kapanması zorunludur. Ancak işin niteliği gereği sürekli çalışmak zorunda olan işyerleri çalışmaya devam edebilir.
Esas olan işçinin UBGT günlerinde çalışmamasıdır. Ancak bireysel ya da toplu iş sözleşmelerinde UBGT günlerinde çalışma yapılacağı kararlaştırılabilir. Bu yönde anlaşma yoksa UBGT günlerinde işçinin çalıştırılabilmesi için işçinin yazılı onayının alınması şarttır.
UBGT Günlerinde Çalışmayan ve Çalışan İşçinin Ücreti Nasıl Hesaplanır?
İş Kanunu’nun 47. Maddesine göre “… işyerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir.”
Buna göre işçi, UBGT günlerinde çalışmaması halinde o günlerin ücretini tam olarak alır. Yani 29 Ekim günü çalışmayan işçiye o günün ücreti tam olarak ödenir. Ancak işçinin, UBGT günlerinde çalışması halinde işçiye bunun yanında ilave olarak bir günlük ücreti de ödenir. İşçi bu günlerde 1 saat çalışsa da tam günlük ücrete hak kazanır.
Örneğin, 600 TL ücreti olan işçi, UBGT günlerinde hiç çalışmazsa bu işçiye 600 TL ücret ödenir. İşçinin işyerinde çalışması halinde ise işçiye bu 600 TL yanında ayrıca 600 TL ödenmesi gerekecek olup işçinin hak ettiği ücret, 1.200 TL olacaktır.
Ancak işçinin bu çalışmasının fazla sürelerle çalışma ya da fazla çalışma süresi olması halinde çalışma ücreti %50 artırımlı belirlenmelidir. Bu durumda UBGT gününde çalışan işçinin ücreti fazla çalışma süreleri de dahil edilerek hesaplanan ücreti bir günlük ücreti ile karşılaştırılacak ve hangisi fazla ise o ücret ödenecektir.
Örneğin saatlik ücreti 100 TL olan bir işçi, UBGT gününde 3 saat çalışsa da işçiye günlük ücreti olan 750 TL saat tam olarak ödenir. Bu 3 saatin tamamı fazla çalışma kapsamında olsa da fazla çalışma için hesap edilen ücret (3*100*%50) 450 TL olduğundan durum değişmeyecek ve işçi yine 750 TL ücrete hak kazanır. Ancak UBGT günlerinde fazla çalışma niteliğinde 6 saat çalışan işçiye (6*100*%50) 900 TL ücret ödenmelidir.
Hastalık veya izin gibi nedenlerle ayın bazı günlerinde çalışamamasına rağmen aylığı tam olarak ödenen işçilere, yani aylık maktu ücretli çalışanlara, UBGT günleri için ayrıca bir ücret ödenmez. Ancak maktu ücretli işçi, UBGT günlerinde çalışmaları halinde ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ilave ücret ödenir.
Diğer taraftan Yargıtay uygulamalarına göre UBGT günlerinde yapılan çalışmanın aylık ücrete dahil olduğu yönünde sözleşme hükümleri geçersizdir (Yargıtay 9. HD 2016/25513 E. 2020/10829 K.). Böyle bir sözleşme hükmü bulunsa da işçinin UBGT günlerinde çalışması halinde 1 günlük ücreti ayrıca ödenmelidir.
Hafta Tatili Uygulaması ve Hafta Tatilinde Çalışan İşçinin Ücreti
İş Kanunu’nun 46. Maddesine göre “…işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63’üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmi dört saat dinlenme verilir.” Kanununa göre, hafta tatilin hangi gün verildiği önemli olmayıp işçiye yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmi dört saat dinlenme hakkı verilmelidir. Ayrıca, işyerinde gerek belli departmanlar arasında gerekse de işçiler açısından hafta tatili için farklı günler belirlenebilir. Örneğin haftanın 7 günü çalışan bir işyerinde bir kısım işçiler için hafta tatili Çarşamba günü bazı işçiler içinse Cuma günü olarak belirlenebilir. Ancak uygulamada hafta tatili genellikle Pazar günü olarak belirlenmektedir.
Hafta tatilinde işçinin kesintisiz olarak en az 24 saat dinlenmesi yani çalışmaması gerekir. Bu 24 saatlik dinlenme süresi bölümlendirilerek örneğin haftanın 2 gününe dağıtılamaz. Yine bazı istisnalar hariç, hafta tatili toplu olarak kullandırılamaz. İşçinin 5 hafta tatilinde çalıştırılıp sonrasında bu sürelerin toplu olarak kullandırılması mümkün değildir.
Hafta tatilinde çalışmayan işçiye, bir çalışma karşılığı olmaksızın, bir günlük ücreti verilir. Hafta tatilinde çalışan işçi ise ayrıca günlük ücretinin 1,5 katı ücret verilir. Hafta tatilinde işçi 10 dakika ya da 7,5 saat çalışsa da ayrıca 1,5 günlük ücreti hak eder. Hafta tatilinde 7,5 saatten fazla çalışılması halinde 7,5 saati aşan ücret için ayrıca fazla çalışma ücretine de hak kazanılır (Yargıtay 9. HD. 2016/6143 E. , 2019/21228 K.).
Örneğin günlük ücreti 400 TL olan işçi;
Hafta tatilinde çalışmamışsa bu gün için 400 TL ücret;
Hafta tatilinde 1 saat çalışmışsa bu gün için 1.200 TL ücret (400+400*1,5) 1.000 TL ( 400 TL hafta tatili ücreti, 600 TL (400*1,5) hafta tatili çalışma ücreti)
Hafta tatilinde 8,5 saat çalışmışsa bu gün için 1200 TL ücret yanında ayrıca 1 saatlik fazla çalışma ücreti olan 80 TL (400/7,5= 53,33 ; 53,33*1,5= 80) olmak üzere 1280 TL ücrete hak kazanacaktır.
Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günlerinin Hafta Tatili Gününe Denk Gelmesi
UBGT günleri hafta tatiline denk gelmesi halinde bu günlerde çalışan ya da çalışmayan işçinin ücretinin ne şekilde belirleneceği zaman zaman tereddütlere neden olmaktadır. Bazı işyerlerinde bu durumda çalışmayan işçiye iki günlük ücret verildiği, bazı işyerlerinde bir günlük ücret verildiği görülmektedir. Bugünlerde çalışan işçiye ise 2 günlük, 2,5 günlük, 3 günlük ya da 3,5 günlük ücret verildiği görülmektedir. Uygulamadaki tereddütler, bu durumda yapılacakların yasa ya da yönetmelik ile açıkça düzenlenmemiş olmasından kaynaklanmaktadır.
Ancak, Yargıtay kararlarında bu durumun takvimsel bir rastlantı olduğu kabul edilmiş ve işçinin çalışmaması halinde bu gün için bir çalışma karşılığı olmaksızın 1 günlük ücrete, çalışma olması halinde ise 1,5 günlük ücrete hak kazandığı belirtilmiştir. Yani, UBGT günlerinin hafta tatilini denk gelmesi halinde hafta tatili ücreti hesabı yapılmalıdır.
Bu yıl 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı, uygulamada yaygın olarak hafta tatili olarak belirlenmiş, Pazar gününe rastlamaktadır. O halde 29 Ekim günü için ücret şu şekilde belirlenmelidir;
Çalışmayan işçiye, bir iş karşılığı olmaksızın 1 günlük ücret;
7,5 saate kadar çalışan işçiye 2,5 günlük ücret;
7,5 saatten fazla çalışan işçiye, 2,5 günlük ücretine ek olarak 7,5 saatten fazla çalıştığı süreye ilişkin saatlik ücretinin %50 artırımlı belirlenmiş ücret verilmelidir.
UBGT Günleri ve Hafta Tatili Çalışmalarının Karşılığında Serbest Zaman Uygulamaması
Fazla çalışma sürelerinin karşılığı serbest zaman olarak belirlenebilir. Ancak UBGT günleri ve hafta tatilinde çalışan işçiye bu çalışmalarının karşılığında mutlaka ücret ödenmelidir. Bu çalışmalar karşılığında serbest zaman kullandırılamaz. Serbest zaman kullandırılması durumunda işverenin ücret ödeme yükümlülüğü devam edecektir.
İş ve sosyal güvenlik hukuku ile ilgili sorularınızı da cevaplandıracağım. Sorularınızı, pasahanhukuk@outlook.com adresine gönderebilirsiniz.