Bağımsızlık mücadelesinde bir lider: Aliya İzzetbegoviç

Mine Köseler/BURSA-BHA

Aliya İzzetbegoviç, 8 Ağustos 1925’te Bosanski Samac’ta doğdu.3 yaşındayken ailesiyle Saraybosna’ya taşındı. Gençlik yıllarında Müslüman nüfusa yönelik ayrımcılıklara karşı çıkmaya başladı.

II. Dünya Savaşı ve Sonrası

II.Dünya Savaşı sırasında Hırvatistan’daki Ustaşa rejimi, Bosna Hersek’i ilhak ederek Bağımsız Hırvatistan Devleti’ni kurdu. Müslüman Boşnaklar bu dönemde büyük zulümler gördü. Savaş sonrası Yugoslavya Federal Halk Cumhuriyeti’nde de Müslüman Boşnaklar sorunlarına çözüm bulamadı. Aliya, “Genç Müslümanlar” hareketinin önde gelen isimlerinden biriydi ve dini bilinç uyandırma faaliyetleri nedeniyle 1946’da tutuklandı.

Cezaevinden çıktıktan sonra Ziraat Fakültesine kaydolan Aliya, 2 yıl sonra ise Hukuk Fakültesine geçip buradan mezun oldu.Halida ile 1949’da dünyaevine giren Aliya’nın Leyla, Sabina ve Bakir adlarında üç çocuğu oldu.

İnsan Hakları Mücadelesi

Aliya, Marksist-Leninist Yugoslavya döneminde de insan hakları mücadelesini sürdürdü.1970’te “İslam Deklarasyonu” isimli eserini yayımladı. 1980’lerde Yugoslavya’da aşırı milliyetçi söylemler yükseldi. Aliya, “Doğu ve Batı Arasında İslam” eserini yayımlamadan önce 1983’te tutuklandı,14 yıl hapse mahkum edildi. 1988’de afla serbest kaldı.

Demokratik Eylem Partisi ve Bosna Hersek’in Bağımsızlığı

1990 yılında Demokratik Eylem Partisi’ni (SDA) kurdu ve ilk genel başkanı seçildi. Yugoslavya’nın dağılmasıyla Bosna Hersek’te bağımsızlık meselesi gündeme geldi.1992’de yapılan referandumda halkın büyük çoğunluğu bağımsızlık için “evet” dedi.Yugoslav Halk Ordusu ve Sırp paramiliter gruplarının saldırılarına karşı Aliya, Bosnalıları direnişe çağırdı.

Bosna Savaşı ve Dayton Barış Anlaşması

Bosna Savaşı sırasında büyük katliamlar ve soykırımlar yaşandı.3,5 yıl kuşatma altında kalan Saraybosna’nın yanı sıra Prijedor, Bijelina, Zvornik, Visegrad, Srebrenitsa, Foça gibi birçok şehirde büyük katliamlar, soykırımlar yaşandı.200 bine yakın insan hayatını kaybetti, 1 milyon kişiden fazla insan da evini terk etmek zorunda bırakıldı.

1995’te Dayton Barış Anlaşması ile savaş sona erdi. Anlaşma ile Bosna Hersek, Bosna Hersek Federasyonu ve Sırp Cumhuriyeti olmak üzere iki entiteye ayrıldı.Aliya, silahları sustursa da ülkeye karmaşık bir siyasi yapı getiren Dayton’a ilişkin, “Bu adil bir barış değil ancak savaşın sürmesinden daha iyidir.” ifadelerini kullanmıştı. Aliya, Bosna Hersek’in ilk cumhurbaşkanı oldu.

Vefatından önce son görüştüğü devlet adamı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan oldu

Sağlık sorunları nedeniyle 2000 yılında görevinden istifa eden Aliya,19 Ekim 2003’te vefat etti. Aliya’nın oğlu Bakir İzzetbegoviç, babasının vefatından önce Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan‘ı çağırdığını, ona Bosna Hersek’e sahip çıkmasını vasiyet ettiğini belirtti. Aliya vefatından sonra vasiyeti üzerine Osmanlı askerleri ve Bosna şehitlerinin yanına gömülmek istediği için Saraybosna’daki Kovaçi Şehitliği’ne defnedildi. Sade olan mezar taşında ise ünvan yerine Arapça ”Abdullah” yani ”Allah’ın kulu” yazmaktadır.

Eserleri

Fikir adamı Aliya İzzetbegoviç, ardında “Doğu ve Batı Arasında İslam”, “İslam Deklarasyonu”, “Özgürlüğe Kaçışım”, “Tarihe Tanıklığım” ve “Köle Olmayacağız” gibi eserler bıraktı.